Η Ιστορικός Τέχνης και Αναπληρώτρια Διευθύντρια MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών ξεναγεί τη Vwoman στον κόσμο της τέχνης και της έκθεσης«Together, So Far So Close»
Της Σοφίας Αποστολίδου
Είναι γεγονός πως στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών βρίσκονται πολλοί θησαυροί. Ο σπουδαιότερος όμως, σύμφωνα με την Ιστορικό και Αναπληρώτρια Διευθύντρια του Κέντρου , είναι το κοινό του. Μέλημα της Θούλης Μισιρλόγλου είναι να διαφυλάξει το θησαυρό αυτό, αυξάνοντας το ενδιαφέρον του κοινού ακόμα και εν μέσω της πανδημίας. Γι αυτό και στην έκθεση «Together, So Far So Close», το κοινό συμμετείχε ενεργά στην επιμέλειά της.
Η Θούλη Μισιρλόγλου επιλέγει το έργο Ghosteen του Nick Cave and the Bad Seeds- το οποίο ο καλλιτέχνης εμπνεύστηκε μετά την απώλεια του γιου του και μέσω αυτού μετουσιώσε τον πόνο του πένθους σε αίσθημα απαντοχής για μια ζωή που δεν έχει γνωρίσει – για να στείλει, μέσω της τέχνης, ένα μήνυμα αισιοδοξίας για την πανδημίας
Όσο για το έργο που θα επέλεγε η Αναπληρώτρια Διευθύντρια MOMus-Πειραματικού Κέντρου Τεχνών για να απεικονίσει τη γυναίκα του 2021, είναι το “Concert for Anarchy της Rebecca Horn, στο οποίο απεικονίζεται ένα πιάνο να κρέμεται σταθερά, αλλά επισφαλώς στον αέρα, παραλληλίζοντας τη γυναίκα με το πιάνο, καθώς αμφότεροι έχουν τη δυνατότητα να αναπτύσσουν νέες τονικότητες ακόμη και μέσα σε καλορυθμισμένες συνθήκες.
Τέλος, η Θούλη Μισιρλόγλου απαντά πως αυτό που κάνει ένα έργο να ξεχωρίζει είναι όταν μας αναγκάζει να σκεφτούμε ή να αισθανθούμε διαφορετικά από ό,τι συνήθως και πιστεύει πως το νέο κύμα στην τέχνη θα έρθει μαζί με το νέο κύμα στη ζωή… Άγνωστο πού, πότε και πώς!
Το MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών (πρώην Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης) είναι ο άγνωστος καλλιτεχνικός θησαυρός της πόλης. Ποιος είναι όμως ο μεγαλύτερος θησαυρός του Πειραματικού Κέντρου;
Αυτό που διαφαίνεται κατά τη γνώμη μου ως ο μεγάλος θησαυρός του MOMus-Πειραματικού Κέντρου Θεσσαλονίκης –και ακόμη διαφαίνεται, γιατί είναι νέα η λειτουργία του– είναι ο ίδιος ο κόσμος. Ο κόσμος όχι ως μια γενικότητα, αλλά ως τα συγκεκριμένα κάθε φορά πρόσωπα που εκδηλώνουν ενεργητικά το ενδιαφέρον τους για τις δράσεις στις οποίες τους έχουμε προσκαλέσει, δράσεις που ξεφεύγουν από τα συμβατικά πλαίσια μιας οποιαδήποτε πρόσκλησης.
Αυτός ο θησαυρός όμως, πέρα από πολύτιμος, είναι ίσως και ο πιο εύθραυστος, γιατί, όπως τον έχουμε διαχειριστεί ως τώρα, εμπεριέχει την αποδοχή της διαφορετικότητας, της πολυφωνίας, της διαφωνίας, του απροσδόκητου, της διαρκούς διαπραγμάτευσης ανάμεσα σε προσωπικότητες, σε στόχους, σε «σωστά» και «λάθος», τα οποία είναι υπό διαρκή αναθεώρηση και εποπτεία.
Αυτός ο θησαυρός, λοιπόν, θεωρώ ότι είναι πολύ σημαντικό να διαφυλαχθεί, ειδικά σε εποχές όπως η σημερινή, με όλες τις διεκδικήσεις εκ μέρους πολλών διαφορετικών «παικτών» στο δημιουργικό παίγνιο της τέχνης να έχουν μπει στο τραπέζι. Καμία «θυρίδα» δεν τον διασφαλίζει, παρά μόνο η αταλάντευτη προσήλωση στο στόχο της συμμετοχικότητας, με επίγνωση και προσοχή στις πολλές συνισταμένες του.
Τα έργα της Σύγχρονης Τέχνης συμπορεύονται με τη ζωή πολλών συμπολιτών μας. Ποιο έργο θεωρείτε πως αντικατοπτρίζει τα όσα βιώνει η ανθρωπότητα σήμερα με την έλευση του covid-19;
Αυτά που βιώνει η ανθρωπότητα με την έλευση του covid-19 είναι πολύ δύσκολο να συμπυκνωθούν σε ελάχιστα λόγια (και κατ’ επέκταση και έργα) ως μια μεγάλη γενίκευση… Είναι πολλά τα βιώματα, διαφορετικά σε διαφορετικούς χρονισμούς για τον καθένα και για την εξέλιξη της κατάστασης, και κάθε βίωμα έχει και πολλές όψεις. Επίσης, δεν ξέρω αν ο αντικατοπτρισμός ή η ευθεία αντανάκλαση είναι αυτό που χρειαζόμαστε ως εισφορά της τέχνης, ειδικά στην covid-19 και μετα-covid-19 περίοδο. Στην τέχνη ζούμε ακόμη κι αυτά που δεν θα θέλαμε ποτέ να ζήσουμε στ’ αλήθεια. Επίσης, αντίστροφα, αυτό που ζούμε στ’ αλήθεια δεν είναι αναγκαστικό να το βλέπουμε στην τέχνη.
Επομένως, εδώ θα απαντούσα εντελώς προσωπικά και, στη φάση που με βρίσκει η συνέντευξή σας, θα επέλεγα ένα σύγχρονο μουσικό έργο που θεωρώ μεγαλειώδες έτσι κι αλλιώς, αλλά επιπλέον «ακουμπά» πάνω μου (και) στην τωρινή φάση της πανδημίας και των αναγκών μου: το Ghosteen του Nick Cave and the Bad Seeds. Στην πιο μαύρη στιγμή του πένθους για την αδόκητη απώλεια του γιου του Arthur, ο Cave παρέδωσε ένα παράξενα ήρεμο και γνήσια μεταφυσικό έργο μεγάλου λυρισμού, σαν ένα προτεταμένο χέρι πάνω από τον ουρανό. Σε όλο το έργο, ο οξύς πόνος του πρώτου πένθους έχει δώσει τη θέση του σε ένα αίσθημα απαντοχής για μια ζωή που δεν έχουμε γνωρίσει, μια ζωή πέραν της ίδιας της ζωής και των ορίων της, την οποία όμως ψηλαφούμε μέσω της τέχνης. Η καθαρή ποίησή του, που αποτυπώνεται και στην υπέροχη εικαστική δουλειά που έχουν κάνει οι σκηνοθέτες του βίντεο που συνοδεύει το άλμπουμ, είναι γεμάτη δύναμη και πίστη σε κάτι που δεν χρειάζεται να ονοματίσουμε, παρά μόνο να νιώσουμε.
Τι κάνει τελικά ένα έργο τέχνης ξεχωριστό;
Αντίθετα με την κοινή αισθητική αντίληψη, θεωρώ ότι ένα έργο τέχνης ξεχωρίζει μέσα μας –και αυτό είναι το νόημα, να ξεχωρίζει μέσα μας και όχι αναγκαστικά μέσα στην ιστορία ή στα βιβλία της ιστορίας της τέχνης. Πότε όμως μπορεί να ξεχωρίσει; Όταν μας επιτρέπει ή μας αναγκάζει να σκεφτούμε διαφορετικά από ό,τι σκεφτόμαστε συνήθως, να νιώσουμε διαφορετικά απ’ ό,τι νιώθουμε συνήθως, ακόμη και άβολα, να δούμε τον εαυτό μας και τον κόσμο από μια όψη που μέχρι πριν απωθούσαμε ή αγνοούσαμε. Αυτό είναι για μένα ο πλούτος του.
Με ποιο έργο τέχνης θα παρομοιάζατε την γυναίκα του σήμερα;
Με το “Concert for Anarchy” θα έλεγα, της Rebecca Horn. Ένα μεγάλο πιάνο είναι αναρτημένο ανάποδα από την οροφή, κρέμεται από βαριά σύρματα που συνδέονται με τα πόδια του. Κρέμεται σταθερά, αλλά επισφαλώς στον αέρα, μακριά από έναν πιθανό ερμηνευτή. Ένας μηχανισμός μέσα στο πιάνο χρονομετρά και κάθε δύο με τρία λεπτά ωθεί τα πλήκτρα σε μια κακόφωνη ρίγη. Οι χορδές αντηχούν τυχαία, σιωπή μετά ξανά, το καπάκι κλείνει και τα πλήκτρα γλιστρούν πίσω στη θέση τους. Με την πάροδο του χρόνου, το πιάνο επαναλαμβάνει τον κύκλο. Μια αυξανόμενη ένταση στη στιγμή της απελευθέρωσης ακολουθείται από μια αργή υποχώρηση σε στάση, καθώς το πιάνο κλείνει σαν σαλιγκάρι που αποσύρεται στο κέλυφός του.
Γιατί όμως το έργο αυτό; Μάλλον γιατί το πιάνο της αυτό δεν είναι μια οποιαδήποτε μηχανή, ένα οποιοδήποτε δηλαδή μηχάνημα. Η τραγική ή μελαγχολική πτυχή των μηχανών είναι πολύ σημαντική για την καλλιτέχνιδα. Εγώ το επιλέγω για τη μουσική που μπορεί να βγάλει τάχα αυτόματα, ακόμη κι αν αυτή ακούγεται άναρχα και κακόφωνα, για τη δυνατότητα ενός αντικειμένου να γίνει έμψυχο, για τη δυνατότητα του ανέφικτου, για τη ματαιότητά του, για την αντήχηση της επιθυμίας, για την πιθανότητα της έκπληξης, για την ουτοπία της αναρχίας: όλα όσα δηλαδή κυοφορεί μια γυναίκα, έχοντας τη δυνατότητα να μεταμορφώνεται, να συνθέτει τους δικούς της ήχους και να αναπτύσσει νέες τονικότητες ακόμη και μέσα σε καλορυθμισμένες συνθήκες.
Ποιες είναι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που έχει να κάμψει μία γυναίκα για να μπορέσει να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των πολλαπλών ρόλων που έχει;
Νομίζω η καθαρή σκέψη σε σχέση με τις προτεραιότητές της: η γυναικεία ταυτότητα έχει μπερδευτεί αρκετά μέσα από και μέσα στα βλέμματα των άλλων πάνω της, τις προσδοκίες εκείνων και τα αιτήματά τους. Η υπέρβαση του ετεροκαθορισμού είναι ένας κοπιώδης αγώνας και μακρόχρονος για τις ζωές πολλών γυναικών.
Μια από τις δράσεις του Πειραματικού Κέντρου που ξεχώρισαν ήταν η έκθεση «Together, So Far So Close» , αποτελούμενη από έργα που μετουσιώνουν βιώματα της ασφυκτικής συνθήκης της καραντίνας. Ποιο έργο πιστεύετε ότι εκφράζει πιο έντονα τα συναισθήματα που νιώθουμε λόγω καραντίνας;
Το έργο …της επιμέλειας αυτής της έκθεσης! Ήταν μια πολύ ειδική συνθήκη, όπου όποιος από το κοινό ήθελε (και δήλωνε έγκαιρα συμμετοχή) μπορούσε να συμμετέχει στην επιμέλεια της έκθεσης. Μετά τον πρώτο εγκλεισμό, οι άνθρωποι που ήρθαν απέδειξαν την εξαιρετικά ισχυρή επιθυμία τους να συνεργαστούν για κάτι τέτοιο, παρά τους φόβους ή τους ενδοιασμούς που μπορεί να είχαν εξαρχής. Η τόσο ισχυρή συγκινησιακή τους βάση (που ενδυναμώθηκε πολύ μέσα από τη συνθήκη του «μαζί» στο εγχείρημα) ήταν, μεταξύ άλλων.
Πώς μπορεί να συνεχίσει η τέχνη να έρχεται κοντά στο κοινό εν μέσω πανδημίας; Είναι πιθανόν να γεννηθεί ένα νέο κύμα στην τέχνη;
Αν ήμασταν σε κατάσταση διαρκούς πανδημίας, αμφιβάλλω αν θα υπήρχε η τέχνη όπως την ξέρουμε και την έχουμε νιώσει. Είναι σίγουρα υποκατάστατη η ψηφιακή κατά βάση επαφή με την τέχνη. Είναι βέβαιο ότι θα συνεχίσει αυτή η παράλληλη ψηφιακή λειτουργία της και μετά την επαναφορά στην κανονικότητα της ζωής μας, αλλά όχι ως αποκλειστική. Η εκ του σύνεγγυς απόλαυση της τέχνης θα είναι πάντα πολύ περισσότερο ιαματική, όπως και ένα άγγιγμα! Το νέο κύμα στην τέχνη θα έρθει μαζί με το νέο κύμα στη ζωή… Άγνωστο πού, πότε και πώς!
Φωτογράφος κεντρικής φωτογραφίας: Ελένη Στεργίου
