Οι συμπεριφορές γονέων και παιδιών αλλά και οι καταστάσεις που οδηγούν στο να χαρακτηριστική δυσλειτουργική μια οικογένεια.

Της Δέσποινας Δριβάκου*

Σε προηγούμενο κείμενο αναλύθηκαν τα χαρακτηριστικά μιας υγιούς καθώς και μιας δυσλειτουργικής οικογένειας αλλά και τι αντίκτυπο έχουν παράγοντες και των δύο μοντέλων στην ψυχολογία των μελών. Στη συνέχεια θα μελετηθούν οι λόγοι που μία οικογένεια τείνει να χαρακτηριστεί δυσλειτουργική ενώ στο τέλος μπορείτε να κάνετε το τεστ για να δείτε πού κυμαίνεται η σχέση με τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς σας.

Αιτίες Δυσλειτουργικών Οικογενειών

Οι γονείς

Ο καταχρηστικός γονέας

Ο ένας ή και οι δύο γονείς έχουν ιστορικό προσβλητικής (λόγια και πράξη) μορφής παιδικής κακοποίησης. Οι υβριστικές συμπεριφορές είναι είτε σωματικές (χτυπήματα, χαστούκια, γροθιές ή σεξουαλικές) είτε μη σωματικές (λεκτική και συναισθηματική κακοποίηση)

Ο Αυστηρός Ελεγκτικός και (ή) Εξουσιαστικός Γονέας

Ο ένας ή και οι δύο γονείς ασκούν πολύ αυστηρό γονικό ελέγχου (αποτυγχάνουν ή αρνούνται να δώσουν στα παιδιά τους χώρο να εξελιχθούν) με το να μην τους επιτρέπουν να κάνουν τις δικές τους επιλογές ή να παίρνουν αποφάσεις ανάλογες της ηλικία τους. Οι γονείς συνήθως οδηγούνται και παρακινούνται από ανεξήγητη δυσπιστία για τις επιλογές και αποφάσεις των παιδιών τους.

Τα παιδιά θα αισθανθούν τελικά αγανάκτηση και θα έχουν ανεπαρκείς δυνατότητες να σκέφτονται σωστά ή να παίρνουν τις δικές τους ατομικές αποφάσεις.

Ο μαλακός γονέας

Ο ένας ή και οι δύο γονείς είναι μαλακοί γονείς (Αποτυχημένοι στον καθορισμό κανόνων, κανονισμών και ορίων στο σπιτικό τους).

Οι πολύτεκνες και διευρυμένες οικογένειες

Ένας γονέας δεν μπορεί να δώσει προσοχή για να καλύψει όλες τις επιθυμίες και τις ανάγκες της οικογένειας. Στις διευρυμένες οικογένειες αντίστοιχα, θα έχουν αντικρουόμενη καθοδήγηση από διαφορετικούς ενήλικες .

Διαταραχή προσωπικότητας σε μέλη της οικογένειας

Η μη έγκαιρη διάγνωση της διαταραχής προσωπικότητας σε έναν ή και στους δύο γονείς θα επηρεάσει τελικά την τυπική οικογενειακή δυναμική.

Χρόνια άρρωστο ή ανάπηρο παιδί στην οικογένεια

Η οικογενειακή φροντίδα μετατοπίζεται αυτόματα στο άρρωστο μέλος, ενώ οι ανάγκες των άλλων μπορεί και να παραμελούνται

Ατυχή Γεγονότα Ζωής

Γεγονότα που επηρεάζουν αρνητικά τη δυναμική της οικογένειας είναι η εξωσυζυγική σχέση ενός γονέα, ένα διαζύγιο, τραύμα, ο θάνατος και ο ξαφνικός τερματισμός της εργασίας

Οικογενειακές Αξίες, Πολιτισμός και Εθνότητα

Αυτό συνήθως προκαλεί αρνητικές επιπτώσεις στις πεποιθήσεις των οικογενειών σε περιπτώσεις όπως οι ρόλοι των φύλων, οι γονεϊκές πρακτικές και η δύναμη κάθε μεμονωμένου μέλους της οικογένειας

Ανασφαλής φύση των οικογενειακών προσκολλήσεων

Τα αισθήματα ασφάλειας έχουν θετική επίδραση στη δυναμική της οικογένειας. Αντίθετα, τα αισθήματα ανασφάλειας θα επηρεάσουν αρνητικά τη δυναμική της οικογένειας.

Δυναμική Προηγούμενης Δυσλειτουργικής Γενιάς

Προηγούμενες δυσλειτουργικές οικογένειες έχουν πάντα μια τοξική επίδραση στις επόμενες γενιές

Συστηματική σταθερότητα ή αστάθεια

Παράγοντες κοινωνικοί, οικονομικοί, πολιτικοί και οικονομικοί, αυτοί οι παράγοντες επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά τη φύση της δυναμικής της οικογένειας.

Ο ελλιπής ή απόν γονέας

Ο ένας ή και οι δύο γονείς σκόπιμα ή εκούσια αποτυγχάνουν να ενεργήσουν σωστά ή παραμελούν τις σωματικές ή συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών τους
Τα παιδιά θα αναλάβουν, τελικά, τον ρόλο του γονέα και τις ευθύνες (ανεπίσημος φροντιστής) των μικρότερων αδερφών τους.

Κατάχρηση ουσιών ή/και εξαρτημένος γονέας

Ο ένας ή και οι δύο κάνουν κατάχρηση ουσιών και εκδηλώνουν εθισμό. Η ζωή της οικογένειας είναι συνήθως απρόβλεπτη και με επαναλαμβανόμενες αποτυχίες. Οι συνθήκες καθημερινότητας και οι συνήθειες του εθισμένου γονέα θα αποδυναμώσουν την ικανότητά του να εκπληρώσει τις υποσχέσεις του, με κυρίαρχο χαρακτηριστικό την ασυνέπεια και αποτέλεσμα ο γονέας να παραμελήσει τόσο τις σωματικές όσο και τις συναισθηματικές ανάγκες των παιδιών του.

Τα παιδιά

Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε μια δυσλειτουργική οικογένεια υιοθετούν έναν ή περισσότερους από τους έξι βασικούς ρόλους που παρατίθενται παρακάτω

Το καλό παιδί (γνωστό και ως ρόλος «Ήρωας»/«Ειρηνευτής»)

Ένα παιδί που αναλαμβάνει τον γονικό ρόλο ή παίζει κατά λάθος τον ρόλο του «ειρηνευτή», για να μεσολαβήσει και να μειώσει την ένταση μεταξύ των αντικρουόμενων γονέων. Η συμπεριφορά τους μπορεί οφείλεται στο άγχος τους για την κατάρρευση της οικογένειας.

Το προβληματικό παιδί ή ο επαναστάτης (ο ρόλος του «Αποκλινόμενου»)

Ένα νεαρό άτομο μπορεί να παίζει ακούσια έναν «οικογενειακό ρόλο που αποσπά την προσοχή» για να προσελκύσει την προσοχή και να κρατήσει την οικογένεια απασχολημένη από τις δικές του δυσκολίες, κρατώντας έτσι την οικογένεια ενωμένη.

Ο ρόλος του «Αποδιοπομπαίου τράγου»

Το παιδί θεωρείται ως το μαύρο πρόβατο που κατηγορείται για τα περισσότερα προβλήματα που σχετίζονται με τη δυσλειτουργία της οικογένειας, ενώ τα άλλα παιδιά θεωρούνται καλά παιδιά. Μερικές φορές μπορεί να χαρακτηρίσουν το μικρό παιδί ως «ψυχικά άρρωστο», παρόλο που συχνά είναι το μόνο συναισθηματικά σταθερό στην οικογένεια (με προσαρμοστική λειτουργία που τους επιτρέπει να χειρίζονται κατάλληλα στο τοξικό περιβάλλον).

Το «χαμένο» παιδί

Ο δυσδιάκριτος, ήσυχος, του οποίου οι ανάγκες συνήθως αγνοούνται

Το παιδί μασκότ ή «γούρι»

Χρησιμοποιεί την κωμωδία για να απομακρύνει την προσοχή από το όλο και πιο δυσλειτουργικό οικογενειακό σύστημα.

Το παιδί «εγκέφαλος»

Ο οπορτουνιστής που εκμεταλλεύεται τα λάθη των άλλων μελών της οικογένειας για να πάρει ό,τι θέλει.

Ενώ, τα παιδιά που επιβιώνουν έχουν συνήθως τρεις από τις παραπάνω ιδιότητες, που καθιστούν δυνατή την ωρίμανση τους

Όταν , τα παιδιά έχουν εστιάσει σε ένα αξιόλογο ποιοτικό χαρακτηριστικό για τον εαυτό τους, μπορούν εύκολα να εξελιχθούν και να αναπτυχθούν ως προσωπικότητες και όχι μόνο να ικανοποιήσουν τις ανάγκες όλων των άλλων. Τέλος τα παιδιά αυτά έχουν μια καλοπροαίρετη, απεριόριστη ενέργεια με το σχέδιο να δουλέψουν σκληρά και να τα καταφέρουν και μπορεί να έχουν μια διαδικασία ωρίμανσης που απαιτεί συνεχή προσαρμογή και αλλαγή.

Αντί Επιλόγου..
θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν ό,τι όλες οι οικογένειες έχουν κατά καιρούς κάποιο στοιχείο της οικογενειακής δυσλειτουργίας.. Αυτό είναι απολύτως φυσικό καθώς καμία οικογένεια δεν μπορεί να είναι τέλεια.

Είναι απαραίτητο να επιλέγουμε την κατάλληλη παρέμβαση όταν παρατηρούμε πολλά από τα στοιχεία μιας δυσλειτουργικής οικογένειας να συνυπάρχουν σε ένα οικογενειακό σύστημα.. χωρίς την κατάλληλη παρέμβαση που τελικά οδηγεί σε σημαντική βλάβη στα μέλη της οικογένειας, η δυσλειτουργία παγιώνεται και δημιουργεί πεποιθήσεις που συνθέτουν μια κατασκευή πραγματικότητας για τα μέλη της οικογένειας και τις δυνατότητες τους στο σχετίζεσθαι, ώστε να αλληλεπιδρούν με έναν υγιή τρόπο απεριόριστα και χωρίς φόβους , αναλαμβάνοντας συναισθηματικά ρίσκα και πρωτοβουλίες.

Τεστ 

1. Συμφωνείτε να κάνετε περισσότερα για τους άλλους από όσα μπορείτε με ευκολία να καταφέρετε; Ναι /όχι
2. Είστε τελειομανής; Ναι /όχι
3. Τείνετε να αποφεύγετε ή να αγνοείτε ευθύνες; Ναι /όχι
4. Δυσκολεύεστε να προσδιορίσετε τι νιώθετε; Ναι /όχι
5. Δυσκολεύεστε να εκφράσετε συναισθήματα; Ναι /όχι
6. Έχετε την τάση να σκέφτεστε με όρους όλα ή τίποτα; Ναι /όχι
7. Νιώθετε συχνά μοναξιά ακόμα και με την παρουσία άλλων; Ναι/ όχι
8. Είναι δύσκολο για εσάς να ζητήσετε αυτό που χρειάζεστε από τους άλλους; Ναι /όχι
9. Σας είναι δύσκολο να διατηρήσετε στενές σχέσεις; Ναι/ όχι
10. Δυσκολεύεσαι να εμπιστευτείς τους άλλους; Ναι /όχι
11. Έχετε την τάση να κολλάτε σε βλαβερές ή καταστροφικές σχέσεις; Ναι /όχι
12. Έχετε μεγαλύτερη επίγνωση των αναγκών και των συναισθημάτων των άλλων παρά για τα δικά σας; Ναι/ όχι
13. Δυσκολεύεστε ιδιαίτερα να αντιμετωπίσετε τον θυμό ή την κριτική; Ναι όχι
14. Σας είναι δύσκολο να χαλαρώσετε και να απολαύσετε τον εαυτό σας; Ναι/ όχι
15. Νιώθεις «ψεύτικος» στην ακαδημαϊκή ή επαγγελματική σου ζωή; Ναι /όχι
16. Βρίσκεσαι να περιμένεις την καταστροφή ακόμα κι όταν τα πράγματα πάνε καλά στη ζωή σου; Ναι /όχι
17. Αντιμετωπίζετε δυσκολίες με πρόσωπα εξουσίας; Ναι /όχι
18.Πιστεύετε ότι χρειάζεστε έγκριση από άλλους για να νιώσετε καλά με τον εαυτό σας; Ναι /όχι

Εάν απαντήσετε «Ναι» σε πάνω από τα μισά από αυτά, πιθανότατα θα έχετε κάποιες μακροπρόθεσμες επιπτώσεις. Αν απαντήσετε «Ναι» στην πλειονότητά τους, ίσως σκεφτείτε να αναζητήσετε κάποια επιπλέον βοήθεια.

 

Βιβλιογραφία
-Minuchin S. (1974), Families and Family Therapy, Harvard University Press, Cambridge, Mass
-Dwight Lee Wolter (1995) ,Forgiving our Parents : For Adult Children for Dysfunctional Families

Δέσποινα Δριβάκου

Ψυχολόγος Msc, Phd.c
EFT couple therapist
Life Θεραπεύτρια Coach, NLP Master Pr.
Συστημική/Oικογενειακή Θεραπεύτρια

https://despinadrivakou.wordpress.com