Η ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ ΤΟΥ CSI INSTITUTE-ΚΕΛΛΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΤΗ VWOMAN

Συνέντευξη της διευθύντριας του CSI για τις έμφυλες διακρίσεις, τα στερεότυπα και τους κινδύνους του διαδικτύου

Της Σοφίας Αποστολίδου

Για τον έμφυλο ρατσισμό, τους λόγους που τα θύματα της βίας σιωπούν αλλά και για το πώς η αναπαραγωγή στερεοτυπικών αντιλήψεων για τα δύο φύλα γεννά βία μιλάει στη vwoman.gr η  Διευθύντρια CSI Institute Κέλλυ Ιωάννου, καταθέτοντας και τη δική της προσωπική εμπειρία. Αναφέρεται ακόμα στον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες εμπορευματοποιούν τα σώματά τους εν αγνοία τους και στους κινδύνους του διαδικτύου, θέτοντας ως ύψιστη ανάγκη τον δημόσιο διάλογο γύρω από το ασφαλές sexting των εφήβων. Τέλος, μιλάει για το «σύνδρομο του απατεώνα», την «τοξική θετικότητα» και τα γνωρίσματα μίας συμπεριφοράς κάποιου εν δυνάμει εγκληματία.

Είστε υποψήφια διδάκτωρ της εγκληματολογίας του πανεπιστημίου του Essex και Διευθύντρια του Διεθνούς Ινστιτούτου Κυβερνοασφάλειας (CSI Institute). Ποιο είναι το μεγαλύτερο κοινωνικό έγκλημα που βλέπετε να συντελείται και να μένει ατιμώρητο στις μέρες μας;

H ρητορική μίσους που εκδηλώνεται μέσω διαδικτύου. Η ρητορική μίσους είναι ένας τύπος επικοινωνίας που πραγματοποιείται στο διαδίκτυο με σκοπό την στοχοποίηση ενός ατόμου ή μίας ομάδας με φάση το φύλο, τη θρησκεία, την καταγωγή, τον σεξουαλικό προσανατολισμό κ.ο.κ

Η ρητορική μίσους είναι κάτι περισσότερο από «σκληρές» λέξεις. Μπορεί να είναι οποιαδήποτε μορφή έκφρασης που προορίζεται να βλάψει, να ταπεινώσει ή να υποκινήσει μίσος εναντίον ενός ατόμου ή μιας ομάδας. Μπορεί να συμβεί οffline, online ή και τα δύο. Μπορεί να κοινοποιηθεί χρησιμοποιώντας λέξεις, σύμβολα, εικόνες, meme, emoji και βίντεο.

Η ρητορική μίσους είναι φρικτή, ανεξάρτητα από το ποιον στοχεύει και ποιος την παρακολουθεί αμέτοχος. Είναι όμως ιδιαίτερα ανησυχητικό όταν πλήττει παιδιά και εφήβους, που μπορεί να μην έχουν το επίπεδο εμπειρίας ή τη συναισθηματική ωριμότητα να τη διαχειριστούν ή να αναζητήσουν βοήθεια.

Για μερικούς, δεν πρόκειται απλά για μία υποτιμητική συμπεριφορά αλλά για ένα φαινόμενο που μπορεί να επηρεάσει την αυτοεκτίμησή τους, οδηγώντας σε κατάθλιψη, απομόνωση, θυμό, αντικοινωνική και αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.

Παράλληλα είστε μία νέα, σύγχρονη γυναίκα ποιο είναι το μεγαλύτερο έγκλημα που κάνουμε εμείς οι σύγχρονες γυναίκες κατά του εαυτού μας;

Η έλλειψη αυτοσεβασμού. Η κοινωνική δικτύωση έχει φέρει πολλές θετικές αλλαγές στη ζωή μας αλλά ταυτόχρονα συνοδεύεται και από πολλές προκλήσεις που σχετίζονται ειδικότερα με θέματα ψυχικής υγείας. Είναι πράγματι πολύ δυσάρεστο για εμένα να βλέπω γυναίκες και ανήλικα κορίτσια να εμπορευματοποιούν τα σώματά τους μέσω social media στο βωμό κάποιων followers και likes. Το θέμα που εγείρεται εδώ δεν έχει να κάνει με επίκριση σε θέματα που αφορούν τη γυναικεία σεξουαλικότητα, αλλά στο κατά πόσο οι γυναίκες και τα κορίτσια αυτά κάνουν συνειδητές επιλογές ή απλά προσπαθούν μέσω αυτού του τρόπου να βρουν την χαμένη τους αυτοπεποίθηση.

Ως μία νέα γυναίκα σε ένα ανδροκρατούμενο χώρο, αυτόν της εγκληματολογίας, έχετε βιώσει ποτέ έμφυλο ρατσισμό;

Αρκετές φορές. Και μάλιστα προερχόμενο τόσο από άνδρες όσο και από γυναίκες που αμφισβητούν το επιστημονικό μου προφίλ τόσο λόγω νεαρής ηλικίας όσο και λόγω φύλου.

Ποιο είναι εκείνο το περιστατικό έμφυλης διάκρισης το οποίο σας έκανε να θυμώσετε περισσότερο;

Είχε να κάνει με προσβλητικά και υποτιμητικά σχόλια που έγιναν εναντίον μου όταν είχα αναλάβει να εκφέρω ως Εγκληματολόγος τη γνώμη μου γύρω από την υπόθεση με το βιτριόλι. Επειδή το συγκεκριμένο θέμα είχε πάρει αρκετή -λανθασμένα για εμένα- δημοσιότητα θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι ορισμένοι σχολίαζαν πως κάνω βίζιτες, πως έχω ερωτική σχέση με τον κ. Σφακιανάκη και πως για αυτό έχω αυτή τη θέση στην ηλικία μου, αμφισβητώντας τους κόπους, τις σπουδές και τις γνώσεις μου προσβάλλοντας έτσι την προσωπικότητά μου.

Πώς αντιδράσατε;

Θα ήμουν ψεύτρα αν έλεγα ότι δεν με επηρέασε. Θύμωσα, στεναχωρήθηκα πολύ αλλά περισσότερο προβληματίστηκα. Προβληματίστηκα για το τι αντίκτυπο θα είχαν τα σχόλια αυτά αν απευθύνονταν σε μία γυναίκα η οποία βρισκόταν σε πιο ευάλωτη ψυχικά θέση σε σχέση με εμένα. Δεν αντέδρασα όμως γιατί τα διαδικτυακά trolls επιζητούν την προσοχή και δεν ήθελα να τους κάνω την χάρη. Επίσης, έχω την τύχη να έχω μία υπέροχη ομάδα από νέους επιστήμονες οι οποίοι με στηρίζουν σε κάθε μου βήμα και αυτό παίζει μεγάλο ρόλο στη συναισθηματική διαχείριση τέτοιων καταστάσεων. Δεν θα ήμουν το ίδιο δυνατή χωρίς την ομάδα μου και τους ευχαριστώ όλους έναν -έναν προσωπικά μέσα από την καρδιά μου.

Για ποιον λόγο πιστεύετε πως οι γυναίκες σήμερα ανέχονται την έμφυλη διάκριση ;

Δεν θα έλεγα ότι την ανέχονται, απλά δεν ξέρουν πώς να αντιδράσουν. Ειδικά όταν το θύμα έχει να τα βάλει με ένα ολόκληρο σύστημα εξουσίας νιώθει πολύ μικρό απέναντι σε κάτι τόσο μεγάλο και δεδομένου ότι η ψυχολογία του είναι ήδη λαβωμένη προτιμά να παραμείνει στη σιωπή. Προτιμά να μη μιλήσει επειδή φοβάται ότι ο κίνδυνος θα μεγιστοποιηθεί, απομονώνεται, νιώθει ντροπή, έχει υποστεί σημαντικό ψυχικό τραύμα και η αυτοπεποίθησή του είναι εξαιρετικά χαμηλή.

Επίσης συχνά το θύμα ελέγχεται από τον «βασανιστή» του και απειλείται περαιτέρω προκειμένου να σωπάσει. Σημαντικό ρόλο στην αποσιώπηση των θυμάτων καθιστά το γεγονός ότι δεν γνωρίζουν πού πρέπει να απευθυνθούν και νιώθουν αβοήθητα, νιώθουν ότι δεν θα λάβουν τη στήριξη την οποία τόσο έχουν ανάγκη.

Υπάρχουν μορφές βίας στις οποίες οι γυναίκες δεν αντιδρούν γιατί με τα πρότυπα που έχουν μεγαλώσει δεν τις αναγνωρίζουν;

Aρχικά, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η έμφυλη βία έχει πολλά πρόσωπα-μορφές. Διακρίνεται κυρίως σε σωματική, ψυχολογική, οικονομική, σεξουαλική και παραμέληση. Δυστυχώς αυτό που παρατηρώ είναι ότι πολλές γυναίκες μέχρι και σήμερα εν έτει 2021 μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα που αναπαραγάγουν στερεοτυπικές αντιλήψεις όπως «ο άνδρας θα ρίξει και ένα χαστουκάκι» , «άνδρας είναι θα ξενοκοιτάξει», «είναι αρσενικό»¨.

Σε αυτό το πλαίσιο η αντρική έκφραση βίας θεωρείται κάτι φυσιολογικό. Ταυτόχρονα η γυναικεία υποταγή αντιμετωπίζεται ως χάρισμα και απαιτούμενο χαρακτηριστικό της θηλυκότητας. Ως αποτέλεσμα, τα θύματα έμφυλης βίας κατηγορούνται και αμφισβητούνται σχετικά με τη θυματοποίησή τους γι’ αυτό και δυσκολεύονται να μιλήσουν ανοιχτά για το τι έχουν βιώσει.

]Η διδακτορική σας διατριβή αφορά στο φαινόμενο της εκδικητικής πορνογραφίας μίας μορφής σεξουαλικής κακοποίησης η οποία συχνά μένει ατιμώρητη, τι μπορούν να κάνουν οι γυναίκες για να προστατευτούν;

Συχνά ακούω κινδυνολογίες σχετικά με την ανταλλαγή ερωτικού περιεχομένου ειδικά από τις νέες κοπέλες. Και αυτό αποδίδεται στο γεγονός ότι οι μεταμοντέρνες κοινωνίες είναι προσανατολισμένες προς την ιδέα του κινδύνου. Ίσως όμως ήρθε η ώρα να σταματήσουμε να αποθαρρύνουμε τους νέους από το να υιοθετούν τέτοιου είδους διαδικτυακές συμπεριφορές ειδικά αν είναι συνειδητές και όχι αποτέλεσμα εκβιασμού και αντ’ αυτού να αναζητήσουμε πιο αποτελεσματικές λύσεις.

Αν ένας έφηβος μετά την κοινοποίηση του προσωπικού του σεξουαλικού περιεχομένου θεωρεί ότι οι επιλογές του είναι περιορισμένες, τότε ίσως είναι πιο ευάλωτος στον εκβιασμό η ακόμα και στην αυτοκτονία. Και αυτό γιατί νιώθει παγιδευμένος, ανίκανος να ζητήσει βοήθεια από έναν ενήλικο, γιατί φοβάται ότι η ζημιά που προκλήθηκε από το λάθος του είναι μη αναστρέψιμη.

Ξέρω ότι πολλοί θα το βρουν προκλητικό, αλλά πιστεύω ότι είναι σημαντικό να ανοίξει επιτέλους ο δημόσιος διάλογος σχετικά με την εκπαίδευση των νέων σε θέματα ασφαλούς sexting. Η σεξουαλική αγωγή πρέπει επιτέλους να διδάσκεται στα σχολεία των παιδιών μας.
Παραδείγματα ασφαλών πρακτικών sexting θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν:
§ Ενημέρωση των νέων για ανταλλαγή εικόνων στις οποίες δεν διαφαίνεται το πρόσωπό τους ή αποκαλύπτουν με οποιονδήποτε τρόπο η ταυτότητά τους
§ Ανταλλαγή εικόνων μόνο με άτομα τα οποία γνωρίζουν καλά και εμπιστεύονται
§ Απενεργοποίηση υπηρεσιών τοποθεσίας
§ Άμεση διαγραφή του σεξουαλικού περιεχομένου από όλες τις συσκευές

Και στο πλαίσιο των εξελίξεων των τελευταίων ημερών κάνατε μία πολύ όμορφη ανάρτηση, απευθυνόμενη προς τους γονείς των μικρών αγοριών. Τι συμβουλή θα δίνατε σε όλους τους νέους γονείς;

Πραγματικά θεωρώ ότι το να είσαι γονέας είναι το πιο όμορφο και ταυτόχρονα το πιο δύσκολο πράγμα σε όλο τον κόσμο. Όσα βιβλία και να διαβάσει κάποιος, δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια σχολή γονέων που να μπορεί να γραφτεί κάποιος και η οποία να εγγυάται πως αν ακολουθήσει βήμα προς βήμα όλες τις συμβουλές δεν θα υπάρξει κάποιο εμπόδιο ή δυσκολία στο δρόμο για την ανατροφή του παιδιού του. Όπως, όλες οι σχέσεις όμως έτσι και η σχέση γονέα-παιδιού είναι μία σχέση που χρειάζεται διαρκή προσπάθεια από όλα τα μέλη.

Αυτό που λέω πάντα στους γονείς είναι «αφήστε το πρόσωπό σας να πει ό,τι κρύβεται στην καρδιά σας». Όταν τα παιδιά σας κυκλοφορούν μέσα στο σπίτι αφήστε το πρόσωπό σας να πει πόσο χαρούμενοι είστε που τα βλέπετε, που περνάτε χρόνο μαζί τους, παρά τις όποιες αντιξοότητες. Είναι τόσο απλό και ταυτόχρονα τόσο δύσκολο.

Είστε ιδρύτρια του Traumahelp, του μοναδικού κέντρου στην Ελλάδα για τη θεραπεία και την αποκατάσταση του ηλεκτρονικού τραύματος. Τι σας τραυματίζει περισσότερο στην αντιμετώπιση της γυναίκας σήμερα;

Ένα κοινό πρόβλημα στη σημερινή κοινωνία που αφορά τόσο άνδρες αλλά κυρίως γυναίκες, είναι «το σύνδρομο του απατεώνα». Τα άτομα που υποφέρουν από το «σύνδρομο του απατεώνα» αμφιβάλλουν μονίμως για τις γνώσεις και τις ικανότητές τους. Με απλά λόγια νιώθουν συχνά «απατεώνες» και θεωρούν ότι όλα τα κεκτημένα τους, οι επιτυχίες τους κ.ο.κ κατακτήθηκαν εξαιτίας ενός τυχαίου γεγονότος ή επειδή αυτοί που τους προσέλαβαν αντιλήφθηκαν τις αδυναμίες τους. Μπορείτε να αντιληφθείτε τώρα πόσο καταστροφικός συνδυασμός είναι για τις γυναίκες η επικράτηση αυτού του συνδρόμου σε σχέση με τις στερεοτυπικές και περιοριστικές πεποιθήσεις όπως «μέχρι τα 30 πρέπει να έχεις κάνει καριέρα και παιδιά, αλλιώς είσαι αποτυχημένη».

Αν σας ζητούσα να επιλέξετε ένα domain name που να σας περιγράφει, ποιο θα ήταν αυτό;

#ItsOkNotToBeOk: Η αδιάκοπη προσκόλληση και επιμονή στη θετικότητα, ή αλλιώς η «τυραννία της επιτακτικής χαράς», που προσπαθούν μετά βίας να μας επιβάλλουν κάποιοι δεν είναι απλά αναποτελεσματική αλλά και επιβλαβής. Η εμμονή στη θετικότητα μπορεί επίσης να καταστρέψει και τις διαπροσωπικές σχέσεις του ατόμου. Με το αναζητάμε συνεχώς ανθρώπους που εκπέμπουν μόνο θετικά vibes, το μόνο σίγουρο είναι ότι οι δεσμοί που επισυνάπτουμε με τους άλλους είναι επιφανειακοί. Οι σχέσεις μετατρέπονται σε θεατρικές παραστάσεις ευτυχίας. Δύσκολες συζητήσεις, στιγμές αδυναμίας μπαίνουν κάτω από το τραπέζι. Έτσι οι άνθρωποι επιλέγουν να παραμένουν μόνοι τους αντί να αναζητήσουν υποστήριξη. Τα συναισθήματα που δεν μας αρέσουν δεν είναι εχθροί μας. Είναι οκ να μην νιώθουμε οκ. Το κλειδί έγκειται στο να μάθουμε να διαχειριζόμαστε αποτελεσματικά τα αρνητικά μας συναισθήματα και όχι στο να τα απορρίπτουμε.

Τι αγαπάτε και τι σας φοβίζει περισσότερο στον κόσμο του διαδικτύου;

Το Διαδίκτυο έχει προσφέρει πολλά στις ζωές μας. Ειδικά εν μέσω πανδημίας διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στην διατήρηση της επικοινωνίας με αγαπημένα μας άτομα που δεν μπορούσαμε να δούμε από κοντά λόγω συνθηκών. Αυτό που με φοβίζει είναι η άγνοια του κόσμου γύρω από τα θέματα ασφαλούς πλοήγησης στο διαδίκτυο. Είναι σαν να οδηγούν ένα όχημα υψηλών ταχυτήτων χωρίς να έχουν πάρει το δίπλωμα οδήγησης.

Εκτός από υποψήφια διδάκτωρ εγκληματολογίας , είστε και συνάδελφος δημοσιογράφος απόφοιτη του Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου, τι σας έκανε να στραφείτε από τον λαμπερό κόσμο της δημοσιογραφίας στον σκοτεινό κόσμο των εγκλημάτων;

Δεν έχω κατασταλάξει ακόμα αν πιο σκοτεινά είναι τα εγκλήματα ή ο χώρος της δημοσιογραφίας. Κέρδισα πολλές γνώσεις και σημαντικές φιλίες ζωής στον χώρο αυτό. Δυστυχώς όμως υπάρχει αρκετή βρωμιά, μεσαιωνικές συνθήκες εργασίας και κυρίως άνθρωποι που οn camera ποζάρουν με “φωτοστέφανα” και από πίσω πέφτουν “μαχαίρια”.

 Υπάρχει κάτι που σας φοβίζει στην ανθρώπινη συμπεριφορά έχοντα εις βάθος γνώση της ανατομίας του εγκλήματος;

Υπάρχουν δύο κυρίαρχες και αντιφατικές αφηγήσεις σχετικά με το έγκλημα και τη συμπεριφορά του εγκληματία. Σύμφωνα με την πρώτη, η εγκληματική πράξη είναι μια εγωιστική επιλογή και η σκληρή τιμωρία αποτελεί τη μόνη λύση. Σύμφωνα με τη δεύτερη, το σύστημα είναι λάθος και οι δράστες θα αλλάξουν μόνο όταν η κοινωνία μεταρρυθμιστεί. Και οι δύο για εμένα είναι λάθος. Πάντα πίστευα, ότι το έγκλημα, όπως κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά είναι περίπλοκα φαινόμενα και δεν μπορούν να περιορίζονται βάσει ιδεολογικού προσανατολισμού.

Συχνά ακούμε να λένε πως οι πιο στυγεροί εγκληματίες ήταν πολίτες υπεράνω υποψίας, υπάρχει κάποιο γνώρισμα στην συμπεριφορά που μπορεί να προμηνύει πως κάποιος είναι εν δυνάμει εγκληματίας;

Η εγκληματική συμπεριφορά είναι συχνά ένα δύσκολο θέμα για συζήτηση, καθώς υπάρχουν πολλές διαφορετικές μεταβλητές που πρέπει να ληφθούν υπόψη προκειμένου να προσδιοριστεί πραγματικά και να επιτευχθεί μια ολοκληρωμένη κατανόηση της έννοιας. Ορισμένοι από τους «παράγοντες κινδύνου» που συχνά αναφέρονται στη βιβλιογραφία είναι οι εξής:

Αντικοινωνικές αξίες: Περιλαμβάνει τον εξορθολογισμό ή την πεποίθηση ότι η εγκληματική συμπεριφορά τους ήταν δικαιολογημένη. Τα άτομα που διαθέτουν αυτό το χαρακτηριστικό συχνά κατηγορούν τους άλλους για την αρνητική τους συμπεριφορά και δεν έχουν τύψεις.

Kακές επιρροές: Τα άτομα αυτά συναναστρέφονται συχνά με συνομηλίκους που σχετίζονται με εγκληματικές δραστηριότητες. Οι περισσότεροι εμπλέκονται σε κατάχρηση ουσιών. Η επιρροή που ασκείται από το περιβάλλον πείθει συχνά το άτομο να εμπλακεί και το ίδιο σε εγκληματική συμπεριφορά.

Αντικοινωνική προσωπικότητα: Τα άτομα αυτά ενώ έχουν συνείδηση των πράξεών τους δεν αισθάνονται ή/και δεν εκφράζουν μετάνοια ή καμία ενσυναίσθηση για τις ανάγκες και τα συναισθήματα των άλλων.

Δυσλειτουργική οικογένεια: Ένα από τα πιο κοινά χαρακτηριστικά περιλαμβάνει την έλλειψη οικογενειακής υποστήριξης, τόσο συναισθηματικά όσο και με άλλους τρόπους.

Χαμηλός αυτοέλεγχος: Αδυναμία του ατόμου να ελέγχει την παρορμητικότητά του. Οι άνθρωποι που φέρουν αυτό το χαρακτηριστικό κάνουν συχνά πράγματα που δεν είχαν προσχεδιάσει. Λειτουργούν εν βρασμώ στο εδώ και τώρα και όχι σκεπτόμενοι τις συνέπειες της συμπεριφοράς τους.

Είστε συνιδρύτρια του thenextu.gr στο πλαίσιο του οποίου πραγματοποιείται μία σειρά από διαδικτυακά σεμινάρια. Ένα από τα προσεχή δρώμενα ασχολείται με το εκφοβισμό, το Bullying , ως είθισται να το αποκαλούμε, που δεν αφορά μόνο στα παιδιά, αλλά και στους ενήλικες. Ποια είναι τα σημάδια ότι ένας οικείος μας ενήλικας εκφοβίζεται και πως μπορούμε να τον βοηθήσουμε;

Εάν ανησυχείτε ότι ένας φίλος ή ένας συνάδελφος μπορεί να αντιμετωπίζει εκφοβισμό, υπάρχουν ορισμένα σημάδια και συμπεριφορές που μπορείτε να προσέχετε.
Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:
• αυξημένη κόπωση
• μυστικοπάθεια
• ξαφνικές ή ανεξήγητες αλλαγές στη στάση
• ευερεθιστότητα
• αναβλητικότητα
• συχνοί πονοκέφαλοι
• αίσθημα ναυτίας
• έλλειψη εμπιστοσύνης
• έλλειψη κινήτρων
• μειωμένο ενδιαφέρον για εργασία, χόμπι ή κοινωνικοποίηση

Ορισμένα σημάδια μπορεί να είναι πιο δύσκολο να εντοπιστούν σε σχέση με άλλα. Τα άτομα που εκφοβίζονται συνήθως επιλέγουν να κρατήσουν τις ανησυχίες και τις τραυματικές εμπειρίες τους για τον εαυτό τους. Άλλοι μπορεί να προσπαθήσουν να απωθήσουν τα γεγονότα παρουσιάζοντάς τα ως ακίνδυνα ή αστεία.

Κάθε άτομο είναι μοναδικό και μπορεί να αντιδράσει διαφορετικά. Δεν υπάρχει καθορισμένη λίστα συμπεριφορών που θα υποδείξει κάποιος. Εάν ανησυχείτε για κάποιον αγαπημένο σας, δοκιμάστε να μιλήσετε είτε στον ίδιο ή σε κάποιον που γνωρίζει και εμπιστεύεται. Σε κάθε περίπτωση όταν γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες ενός εκβιασμού/εκφοβισμού θα πρέπει να μιλάμε. Ακόμη κι αν το συμβάν δεν αφορά εμάς άμεσα είναι χρέος μας να υπερασπιστούμε έναν άνθρωπο που βιώνει κάτι τέτοιο. Ακόμη και η υποστήριξη από ένα άτομο μπορεί να κάνει μια μεγάλη διαφορά για κάποιον που εκφοβίζεται.