H αναπληρώτρια προϊσταμένη του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης είναι στη VWoman
Της Σοφίας Αποστολίδου
Αν μπορούσαμε να ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο, σίγουρα μία στιγμή την οποία θα θέλαμε να ζήσουμε είναι η γέννηση της Θεσσαλονίκης – το 316 π.Χ. από τον Κάσσανδρο. Και ο άνθρωπος που θα θέλαμε να έχουμε ως ξεναγό θα ήταν η Δρ. Αγγελική Κουκουβού, η αναπληρώτρια προϊσταμένη Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης. Μπορεί να μην έχουμε τη δυνατότητα να γυρίσουμε πίσω στον χρόνο, μπορούμε όμως να βρεθούμε στη Θεσσαλονίκη της αρχαιότητας μέσα από μια συναρπαστική περιήγηση στο Αρχαιολογικό Μουσείο με συνοδοιπόρο την Δρ. Αγγελική Κουκουβού, η οποία μιλάει στη Vwoman και παρουσιάζει τους σπάνιους θησαυρούς του Μουσείου.
Ποιος είναι ο κυριότερος λόγος για τον οποίο θα προσκαλούσατε κάποιον να επισκεφτεί το Αρχαιολογικό Μουσείο της Θεσσαλονίκης;
Υπάρχουν πάρα πολλοί λόγοι να επισκεφτεί κανείς το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (ΑΜΘ). Βρίσκεται στην καρδιά της πόλης μας και στεγάζεται σε ένα εμβληματικό κτίριο του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού, ένα ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Οι συλλογές του αριθμούν περισσότερα από 50.000 αρχαία αντικείμενα και ανάμεσά τους βρίσκονται αριστουργήματα όπως ο κρατήρας και ο Πάπυρος του Δερβενίου αλλά και η μεγαλύτερη συλλογή χρυσών στεφανιών στον κόσμο. Ο κυριότερος όμως λόγος είναι ότι αποτελεί το μουσείο της αγαπημένης μας πόλης, που δεν αρκείται στο να εντυπωσιάζει με ξεχωριστά πολυτελή αντικείμενα. Οι εκθέσεις του προσεγγίζουν τον άνθρωπο της αρχαιότητας με στόχο να τον συνδέσουν με τα ενδιαφέροντα του σύγχρονου επισκέπτη, δημιουργώντας τις προϋποθέσεις μιας αναβαθμισμένης μουσειακής εμπειρίας.
Σε ποιο έκθεμα θα του λέγατε να σταθεί περισσότερο;
Πιστεύω πως όλοι πρέπει να επισκεφτούν το μουσείο για ένα γνωρίσουν ένα μοναδικό αντικείμενο: τον πάπυρο του Δερβενίου που έγινε και η πρώτη ελληνική εγγραφή το 2015 στον κατάλογο «Μνήμη του Κόσμου» της UNESCO. Το εύρημα είναι πολύ σπάνιο γιατί το κλίμα της Ελλάδας δεν ευνοεί την διατήρηση παπύρων. Σώζεται σε 266 μικρά και μεγαλύτερα θραύσματα και το ιδιαίτερα σημαντικό κείμενό του κινείται μεταξύ θεολογίας και φιλοσοφίας. Ο συγγραφέας του αρχικά ασχολείται με τη μεταθανάτια τύχη των ψυχών και στη συνέχεια ερμηνεύει έναν ύμνο που αναφέρεται στη γενεαλογία των θεών.
Είναι ο αρχαιότερος αναγνώσιμος πάπυρος που βρέθηκε σε ελληνικό έδαφος για αυτό και χαρακτηρίζεται ως το αρχαιότερο «βιβλίο» της Ευρώπης.
Τι είναι εκείνο που θα έπρεπε όλοι οι Θεσσαλονικείς να γνωρίζουμε για το αρχαιολογικό μουσείο;
Ότι έχει μια πολύ σημαντική ιστορία, ένα δυναμικό παρόν και ένα πολλά υποσχόμενο μέλλον. Αποτελεί το αρχαιότερο Μουσείο της Μακεδονίας, όχι απλώς ένα μουσείο πόλης αλλά το μουσείο που προβάλλει την ιστορία και τον πολιτισμό της αρχαίας Μακεδονίας με συλλογές που περιλαμβάνουν αρχαιότητες από όλο τον μακεδονικό χώρο.
Εδώ και χρόνια έχει μια δυναμική εξωστρεφή παρουσία σε πλήρη εναρμόνιση με τον νέο ρόλο των μουσείων στον 21ο αιώνα. Προσφέρει ένα τολμηρό εκθεσιακό πρόγραμμα με τακτική διοργάνωση μεγάλων περιοδικών αρχαιολογικών και εικαστικών εκθέσεων, συνεργασίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό, επικοινωνιακές δράσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα χωρίς αποκλεισμούς. Ταυτόχρονα σχεδιάζει στρατηγικά, επαναπροσδιορίζοντας συνεχώς τις τακτικές του για να είναι πάντα έτοιμο να ανταποκριθεί στις προκλήσεις που προσφέρει ο ψηφιακός κόσμος του μέλλοντος.Μία από τις μόνιμες εκθέσεις του μουσείου φέρει τον τίτλο “ Θεσσαλονίκη, Μακεδονίας Μητρόπολις”.
Τι έχει μείνει αναλλοίωτο στην Θεσσαλονίκη από την ίδρυσή της από τον Κάσσανδρο το 315 π.Χ. έως και σήμερα;
Στις αίθουσες του μουσείου όπου παρουσιάζεται η αρχαία Θεσσαλονίκη, η εκθεσιακή αφήγηση επιτρέπει στον επισκέπτη να συνδέσει σημαντικά μνημεία και επιλεγμένα αντικείμενα με τις λειτουργίες του αστικού χώρου, την πολιτική, κοινωνική, οικονομική και πνευματική ζωή της πόλης. Δυστυχώς η συνεχής χρήση του αστικού χώρου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα δεν έχει επιτρέψει να διατηρηθούν αναλλοίωτα τα ίχνη του παρελθόντος. Ωστόσο, αυτό που δεν έχει αλλάξει από τότε είναι ότι σε όλη τη μακρά διαδρομή της, η Θεσσαλονίκη υπήρξε μια εξέχουσα πόλη-λιμάνι σε καίρια γεωπολιτική θέση, ένας χώρος συνάντησης ανθρώπων, αγαθών και πολιτισμού.
Ένα από τα διασημότερα εκθέματα είναι οι “Μαγεμένες”, το αντίγραφο των καρυάτιδων της Θεσσαλονίκης. Οι γυναικείες μορφές των αγαλμάτων είναι της Μαινάδας, της Αριάδνης, της Λήδας, της Αύρας και της Νίκης. Ποια από αυτές ταυτίζεται περισσότερο με την γυναίκα του 2021;
Μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση! Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ έως τώρα…
Η αλήθεια είναι ότι είναι άπειρα τα γυναικεία αρχέτυπα που συναντούμε στην αρχαία ελληνική μυθολογία και ενσαρκώνουν όλες σχεδόν τις εκδοχές της γυναικείας υπόστασης. Θα έλεγα ότι η γυναίκα του 2021 βαδίζει πια σε έναν δρόμο συνειδητοποίησης που θα της επιτρέψει να νικήσει την υποταγή στα προκαθορισμένα πρότυπα που την κρατούν δέσμια εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Άρα, θα έλεγα η Νίκη!
Κύριο ερευνητικό σας ενδιαφέρον είναι η αρχαία λατομική δραστηριότητα . Με ποιόν λίθο θα παρομοιάζατε τη σύγχρονη γυναίκα;
Ακόμη μια πρωτότυπη ερώτηση! Μου βάζετε δύσκολα αλλά μου αρέσουν οι προκλήσεις… Επειδή η διατριβή μου είχε να κάνει με τον οικοδομικό λίθο, που στην αρχαιότητα ήταν κυρίως αυτός που ονομάζουμε πωρόλιθο, του έχω μια ιδιαίτερη αδυναμία.
Οι γυναίκες έχουν μεγαλύτερη προσαρμοστικότητα, ανταποκρίνονται με μεγαλύτερη ευελιξία σε δύσκολες καταστάσεις και σαν τον πωρόλιθο έχουν «πόρους » ανοιχτούς στο περιβάλλον, ενσυναίσθηση και ευαισθησία. Είναι σταθερές, αλλά όχι σκληρές και άκαμπτες!
Ποιες είναι οι κυριότερες δυσκολίες που χρειάστηκε να κάμψετε ως γυναίκα, ούτως ώστε να μπορέσετε να ισορροπήσετε τις απαιτήσεις των ρόλων στους οποίους η σύγχρονη γυναίκα καλείται να ανταπεξέλθει;
Πιστεύω πως η κυριότερη δυσκολία που έχουμε ως γυναίκες σήμερα, ιδιαίτερα όταν αναλαμβάνουμε πολλούς και διαφορετικούς ρόλους, είναι να ξεπεράσουμε το διαρκές αίσθημα ενοχής ότι δεν είμαστε εξίσου επαρκείς σε όλους: εργαζόμενη, σύντροφος, μητέρα, κόρη… Από όλο αυτό δεν εξαιρώ φυσικά τον εαυτό μου. Πιστεύω πως αν ξεπεράσουμε τις υπερβολικές απαιτήσεις από τον εαυτό μας, τα πράγματα θα γίνουν καλύτερα και για εμάς και για τους άλλους. Η νέα γενιά μεγαλώνει με άλλα δεδομένα και ελπίζω να διαχειριστεί καλύτερα το σύνδρομο «πρέπει να είμαι τέλεια σε όλα»!
Βιώσατε ποτέ διαφορετική αντιμετώπιση επειδή είστε γυναίκα;
Δεν βίωσα διάκριση μέσα στην οικογένεια γιατί είμαστε τρεις αδελφές, οπότε δεν υπήρχε δυνατότητα διαφορετικής αντιμετώπισης. Από την άλλη, στον εργασιακό χώρο της αρχαιολογίας οι γυναίκες εδώ και πολλά χρόνια έχουν κατακτήσει θέσεις ευθύνης παρουσιάζοντας συγχρόνως ένα πολύ σημαντικό επιστημονικό έργο. Παρόλα αυτά από μικρή καταλάβαινα ότι σε πολλούς τομείς οι γυναίκες έπρεπε να προσπαθήσουν διπλά για να κατακτήσουν την επαγγελματική αναγνώριση, πολλές φορές με θυσίες σε προσωπικό επίπεδο.
Πόσο έχει επηρεαστεί η πολιτιστική δράση των μουσείων από την κατάσταση που βιώνουμε;
Ο COVID-19 έθεσε σε δοκιμασία όλη την κοινωνία σε παγκόσμιο επίπεδο και φυσικά και τους πολιτιστικούς οργανισμούς. Τα Μουσεία βασίζονται στο κοινό τους, είναι αναπόσπαστο κομμάτι της λειτουργίας τους και λαμβάνουν συνεχή ανατροφοδότηση από αυτό. Οι εκθέσεις και οι δράσεις σε όλα τα επίπεδα προσφέρουν μια συνολική εμπειρία στον επισκέπτη που δεν μπορεί εύκολα να αντικατασταθεί. Με αυτή την έννοια τα κλειστά μουσεία είναι ένα μεγάλο πλήγμα για τον πολιτισμό. Ταυτόχρονα, οι νέες συνθήκες αποτέλεσαν μια πρόκληση που έπρεπε να αντιμετωπίσουμε χωρίς καθυστέρηση.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης έπρεπε να προσεγγίσει με άλλο τρόπο το κοινό που λόγω των συνθηκών έμενε αναγκαστικά σπίτι. Θέλοντας λοιπόν να κρατήσει επαφή με τους φίλους και επισκέπτες του άνοιξε τα δικά του ψηφιακά παράθυρα επικοινωνίας με τους πολίτες, σχεδιάζοντας μια σειρά διαδικτυακών δράσεων που συνδέουν το χθες με το σήμερα. Οι δράσεις με τίτλους, «Όλα στον χρόνο αλλάζουνε κι όλα τα ίδια μένουν», «Η ποίηση στο σχήμα των πραγμάτων», «Το μουσείο έχει (τη δική σου) ιστορία!» και «Διασκεδάζουμε παίζοντας» (η τελευταία προσφέρει προτάσεις δημιουργικής απασχόλησης στα παιδιά) κέρδισαν το ενδιαφέρον των παλιών και νέων, μικρών και μεγάλων, διαδικτυακών επισκεπτών του. Πρόκειται για ψηφιακές προτάσεις δημιουργίας που παρουσιάζουν αρχαιότητες των συλλογών του ΑΜΘ και προτρέπουν το κοινό να συμμετάσχει ενεργά και να συνδημιουργήσει. Τα έργα των συμμετεχόντων αναρτώνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προβάλλονται σε ψηφιακές εκθέσεις.
Ακόμη, για να καλυφθεί το κενό των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τα οποία συστηματικά προσφέρει δωρεάν το ΑΜΘ στους μαθητές, σχεδιάστηκε ειδικός εκπαιδευτικός φάκελος διαθέσιμος στην ιστοσελίδα του ΑΜΘ για αξιοποίηση από τους εκπαιδευτικούς στην τάξη ή μέσω τηλεκπαίδευσης.
Το πρόγραμμα με τίτλο «Στην αρχαία Θεσσαλονίκη, τον καιρό της πανδημίας» χρησιμοποιεί ως έμπνευση αρχαία αντικείμενα και την ιστορικά τεκμηριωμένη πανδημία του 165 μ.Χ. για να μιλήσει στα παιδιά μέσω ενός παιχνιδιού ρόλων για την ανάγκη της ατομικής ευθύνης στην αντιμετώπιση των κρίσεων.
Για περισσότερες πληροφορίες και συμμετοχή στις δράσεις μας σας προσκαλώ όλους να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα μας (www.amth.gr).
Ποιες είναι οι δυσκολίες που έχετε να διαχειριστείτε με τις νέες συνθήκες που έχει επιφέρει η πανδημία;
Υπάρχει μια συνεχής φροντίδα ώστε να εξασφαλίζουμε ένα ασφαλές εργασιακό περιβάλλον αλλά και ταυτόχρονα τα μέσα και τις συνθήκες ώστε να λειτουργεί αποτελεσματικά η απομακρυσμένη εργασία. Από την άλλη, τις περιόδους που τα μουσεία ήταν ανοιχτά εν μέσω πανδημίας είχαμε διαρκή επαγρύπνηση για την τήρηση των μέτρων. Ήταν πρωτόγνωρο πως η πανδημία επέβαλλε την αντιστροφή των επιδιώξεών μας! Η αύξηση της επισκεψιμότητας και η μεγάλη προσέλευση στις εκδηλώσεις, από στόχος έγινε έγνοια και άγχος ώστε να το διαχειριστούμε σωστά.
Ωστόσο, πρέπει να υπογραμμίσω ότι τα προβλήματα που αναφέρω είναι αμελητέα σε σχέση με τις σκληρές συνθήκες που αντιμετωπίζουν άλλες ομάδες εργαζομένων, όπως λ.χ. στην υγεία ή όλοι όσοι πλήττονται από τις επιπτώσεις της αναστολής λειτουργίας των επιχειρήσεων ή αντιμετωπίζουν το φάσμα της ανεργίας.
Τι πιστεύετε ότι θα είναι διαφορετικό στην μετά-covid εποχή;
Ελπίζω οι άνθρωποι να ξαναγυρίσουν με μεγαλύτερο ενδιαφέρον και όρεξη στα μουσεία και τα άλλα πολιτιστικά ιδρύματα και αντίστοιχα, οι άνθρωποι του πολιτισμού να είναι έτοιμοι με νέες ιδέες και προτάσεις για δράσεις. Ταυτόχρονα, όσα κερδίσαμε από την αναγκαστική ψηφιακή μας «μαθητεία», να τα αξιοποιήσουμε με στόχο τον εμπλουτισμό της μουσειακής εμπειρίας.
Δεν εννοώ φυσικά ότι τα ψηφιακά μέσα μπορούν να αντικαταστήσουν τη φυσική επαφή του επισκέπτη με το μουσειακό περιβάλλον, αλλά θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά χρήσιμα, καθώς προσφέρουν τη δυνατότητα σε έναν μεγάλο αριθμό ανθρώπων, που για διάφορους λόγους δεν μπορούν να επισκεφτούν μια δεδομένη στιγμή τα μουσεία, να βρεθούν κοντά σε αυτά και να εμπνευστούν από τις συλλογές τους.
Περιηγηθείτε στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης:
